انواع و عوامل تاثیر گذار بر مشکلات رفتاری دانش آموزان
مشکلات رفتاری کودکان و دانش آموزان، معمولا تا زمانی که کودک رفتاری خارج از محدوده سنی خودش نشان ندهد، برای والدین قابل تشخیص و درمان نخواهد بود. برخی از رفتارهای کودکان مانند شیطنت یا بازیگوشی، نافرمانی و… رفتاری طبیعی به شمار می‌رود، اما لازم به ذکر است که بدانید، اگر این رفتارها از کودکانتان بیش از حد تکرار شود یا شدت آنها به شکل آزار دهنده‌ای زیاد باشد، از مشکلات رفتاری کودکان محسوب شده و شما باید به دنبال روش‌های درمان برای رفتارهای آنها باشید.
مشکلات رفتاری دانش آموزان می‌تواند از عوامل گوناگون فردی، خانوادگی، اجتماعی و محیطی نشات گرفته باشد که در ادامه این مطلب از سایت مهندس علیرضا عربشاهی انواع مختلف مشکلات رفتاری و عوامل تأثیرگذار بر آنها را بررسی خواهیم کرد، پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
تعریف و مفهوم مشکلات رفتاری در دانش‌آموزان
منظور از مشکلات رفتاری در دانش آموزان، رفتارها و واکنش‌های غیرمعمول و منفی آنها می‌باشد که می‌تواند بر تعاملات اجتماعی، تحصیلی و عاطفی آنها تاثیرگذار باشد که برخی از این مشکلات ممکن است شامل نافرمانی، پرخاشگری، بی‌توجهی به قوانین و مقررات مدرسه، مشکلات در برقراری ارتباط با دیگران، اضطراب، افسردگی و یا سایر رفتارهای ناهنجار آنها باشد.
به طور کلی، این گونه رفتارهای دانش آموزان عموماً در پاسخ به عواملی مختلفی از جمله مشکلات فردی، خانوادگی، اجتماعی یا محیطی به وجود می‌آید و متاسفانه می‌توانند با گذشت زمان بر روند تحصیلی و رشد شخصیت دانش‌آموز تاثیر منفی بگذارند.
انواع مشکلات رفتاری دانش‌آموزان
مشکلات رفتاری دانش‌آموزان در هر دوره ممکن است به اشکال مختلفی بروز دهد و هر کدام از این مشکلات می‌تواند تأثیرات زیادی بر یادگیری، روابط اجتماعی و رشد عاطفی دانش‌آموز داشته باشد. در ادامه شما را با انواع مشکلات رفتاری دانش آموزان در هر مقطع آشنا خواهیم کرد.
مشکلات رفتاری دانش آموزان ابتدایی
همان‌طور که می‌دانید، مقطع ابتدایی، یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین مقطع آموزشی برای همۀ دانش‌آموزان محسوب می‌شود؛ چرا که این دوره، در شکل گیری پایه‌های علمی و شخصیتی کودکان تاثیر بسزایی دارد. در این دوره سنی حساس، مشکلات رفتاری دانش آموزان به دلیل تغییرات رشدی، فشارهای اجتماعی، و تعاملات خانوادگی بیشتر خود را نشان داده و قابل تشخیص هستند.
علاوه بر این، دانش‌آموزان دبستانی روحیات و ویژگی‌های شخصیتی خاصی دارند که منجر به ایجاد مشکلات و چالش‌هایی نیز می‌شود که مدیریت و رفع این چالش‌ها بر عهدۀ معلم، مشاوره تحصیلی و والدین آنها می‌باشد. انواع مشکلات رفتاری که معمولاً در دانش‌آموزان ابتدایی مشاهده می‌شود، به صورت زیر است.
- پرخاشگری و خشونت
- توجه طلبی بیش از حد
- مشکل در مدیریت هیجانات
- وابستگی شدید
- مشکلات اجتماعی و انزوا
- عدم رعایت قوانین مدرسه
- افزایش اضطراب و ترس
معلم نقش پر رنگی در شکل گیری پایه‌های علمی و شخصیتی دانش آموزان ابتدایی دارد، بنابراین بهتر است دبیری را انتخاب کنید که بتواند به کودکان شما کمک بخصوصی کند، به همین منظور به شما پیشنهاد می‌کنیم برای پیدا کردن بهترین معلم خصوصی مقطع ابتدایی، مقاله مربوط به مهم ترین ویژگی‌های معلم خصوصی ابتدایی را مطالعه نمایید.
مشکلات رفتاری در دانش آموزان متوسطه
متاسفانه، مشکلات رفتاری در دانش‌آموزان مقطع متوسطه ممکن است در برخی از موارد پیچیده‌تر از مشکلات رفتاری در مقاطع پایین‌تر باشد، چرا که در این دوره سنی نوجوانان با تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی زیادی مواجه هستند و اغلب دانش آموزان تمایل شدیدی به استقلال و سرکشی در مقابل بزرگسالان دارند. عدم برقراری ارتباط صحیح با والدین و معلمان، استفاده از سیگار و مواد مخدر، فرار از مدرسه و…، از جمله مشکلات رفتاری دانش آموزان در دوره متوسطه می‌باشد. همچنین گوشه‌گیری، افسردگی، اضطراب و سردرگمی نیز از دیگر مشکلات رایج در این بازه سنی مخصوصا در دختران است.
عوامل تاثیرگذار بر مشکلات رفتاری دانش‌آموزان
همان‌طور که گفته شد، مشکلات رفتاری که در دانش‌آموزان رخ می‌دهد، می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار بگیرد که از جنبه‌های فردی، خانوادگی، اجتماعی و محیطی نشأت می‌گیرند. این عوامل می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر رفتار کودکان شما تأثیر بگذارند و در صورت عدم شناسایی و مدیریت مناسب، مشکلات رفتاری ممکن است به آسیب‌های بلند مدت در زمینه‌های تحصیلی، اجتماعی و عاطفی ختم شوند.
عوامل فردی (شخصیتی و روانی)
به همان میزان که هر فردی در طول زندگی خود به آب و غذا احتیاج دارد، به توجه و علاقه نیز نیازمند است و اگر دانش آموزی از توجه خانواده و دوستان خود محروم باشد، ممکن است به هر شیوه‌ای متوسل شود تا توجه دیگران را در کلاس درس نسبت به جلب کند. از آنجایی که بیشتر کودکان و نوجوانان نمی‌دانند که چطور باید توجه مثبت دیگران را جلب کنند، ممکن است به پرخاشگری، خودنمایی، دروغ، دست انداختن دیگران و سایر رفتارهایی از این قبیل دست بزنند.
به طور کلی دانش‌آموزانی که با اختلالاتی مانند ADHD (اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی)، افسردگی، اضطراب، اختلالات رفتاری و اضطراب اجتماعی مواجه هستند، ممکن است مشکلات رفتاری بیشتری داشته باشند که در نهایت این اختلالات منجر به بی‌توجهی، پرخاشگری، اضطراب یا ناتوانی در برقراری روابط اجتماعی آنها می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: افسردگی در زمان کنکور و راه های مقابله با آن
عوامل خانوادگی
از دیگر عواملی که در رفتار نادرست دانش‌آموز نقش بسزایی دارد، شرایط نامناسب در منزل است. نحوه برخورد والدین با سبک‌های تربیتی سخت‌گیرانه یا بی‌توجهی ممکن است منجر به بروز مشکلات رفتاری در کودکان شوند، در حالی که سبک‌های تربیتی انعطاف پذیر و حمایتگر می‌تواند به کاهش مشکلات رفتاری کمک کند.
همچنین مشکلاتی مانند طلاق، اختلافات خانوادگی، از دست دادن یکی از والدین یا مشکلات مالی می‌تواند بر رفتار دانش‌آموز تأثیر منفی بگذارد و موجب اضطراب، افسردگی یا پرخاشگری در کودکان شود.
عوامل مدرسه ای
برخی از مشکلات رفتاری دانش آموز ممکن است ناشی از فضای مدرسه و مشکلات معلم در رفتار با دانش آموزان باشد.
- محیط مدرسه
فضای مدرسه و کلاس درس می‌تواند تأثیر بسزایی بر رفتار دانش آموزان داشته باشد. مدرسه‌ای که از یک محیط حمایتی و مثبت برخوردار باشد، می‌تواند به کاهش مشکلات رفتاری کمک کند. در مقابل، مدرسه‌ای که در آن نظم و انضباط ضعیف باشد، ممکن است منجر به بروز رفتارهای ناپسند و بی توجهی به قوانین شود.
- شیوه تدریس و رفتار معلمان
روش‌های تدریس و نحوه تعامل معلمان با دانش‌آموزان نیز می‌تواند بر رفتار آنان تأثیرگذار باشد. به عنوان مثال معلمانی که طعنه می‌زنند یا دانش آموزان خود را تحقیر می کنند، یا رفتار غیر منصفانه ای با دانش آموزان خود دارند، بین آنها تبعیض قائل می‌شوند، مشکلات رفتاری دانش آموزان را افزایش می‌دهند. در حالی که معلمانی که با دانش‌آموزان با احترام و دلسوزی برخورد می‌کنند، می‌توانند به کاهش مشکلات رفتاری کمک بخصوصی کنند.
عوامل اجتماعی و فرهنگی
فشارهای فرهنگی می‌تواند تأثیر زیادی بر رفتار دانش‌آموزان بگذارد، همچنین شرایط اقتصادی نامساعد، فقر و مشکلات مالی در خانواده‌ها ممکن است باعث ایجاد اضطراب و نگرانی در کودکان شود و در نهایت این اضطراب‌ها به مشکلات رفتاری در مدرسه منجر شود.
برخی بازی‌ها، برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌ها و آموزش‌های فضای مجازی از جمله عوامل فرهنگی اجتماعی هستند که در بد رفتاری دانش آموزان نقش دارند که دانش‌آموز با بازی و مشاهده آنها با خشونت، وحشت، بی‌توجهی به اصول اخلاقی و… مواجه می‌شود.
راهکارها و استراتژی‌های مقابله با مشکلات رفتاری
برای مقابله با مشکلات رفتاری در دانش آموزان نیازمند رویکردهای مؤثر و استراتژی‌های مختلف هستید که از راه حل‌های پیشگیرانه تا درمانی و حمایتی آن می‌تواند بسیار متنوع باشد. لازم به ذکر است که بدانید، این استراتژی‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که به دانش آموزان کمک کنند تا مهارت‌های اجتماعی و رفتاری خود را بهبود بخشند، مشکلات روانی و عاطفی خود را مدیریت کنند و در عین حال احساس ارزشمندی و امنیت را تجربه کنند. در ادامه چند راهکار و استراتژی مؤثر برای مقابله با مشکلات رفتاری دانش آموزان را به شما ارائه می‌دهیم.
- ایجاد محیط مثبت و حمایتی
- آموزش مهارت‌های اجتماعی
- برقراری روابط مثبت بین معلمان و دانش آموزان
- تقویت رفتارهای مثبت
- استفاده از سیستم‌های پاداش و تنبیه
- تقویت انگیزه‌های درونی
- تقویت حمایت‌های خانوادگی
- مدیریت استرس و احساسات
- مدیریت مشکلات اجتماعی
- تعدیل برنامه‌های درسی و روش‌های تدریس
اهمیت برخورد مناسب با مشکلات رفتاری دانش‌آموزان
همان‌طور که در این مقاله از سایت عربشاهی گفته شد، مشکلات رفتاری دانش آموزان معمولاً نتیجه ترکیبی از عواملی در سطح فردی، خانوادگی، اجتماعی و محیطی هستند. شناسایی و رسیدگی به این عوامل از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و می‌تواند به کاهش مشکلات رفتاری آنها کمک کند.
برای انجام این کار و برطرف کردن مشکلات رفتاری دانش آموزان، همکاری میان معلمان، والدین و مشاوران مدرسه امری ضروری محسوب می‌شود. همچنین ایجاد یک محیط آموزشی حمایتی برای ارتقای مهارت‌های اجتماعی و عاطفی دانش آموزان و ارائه حمایت‌های روان شناختی می‌تواند نقش موثری در پیشگیری و مدیریت مشکلات رفتاری دانش آموزان ایفا کند.
